کتابایران در عصر امامان اثر احسان ناظم بکایی نشر سایان
مقطعی را روایت می‌کند که ایران از دوره‌ی باستان به دوره‌ی اسلامی گذر می‌کند و رویدادهای سیصدوپنجاه سالِ نخست دوره‌ی اسلامی را در برمی‌گیرد. این مقطع، دوره‌ی مهمی در تاریخ ایران و عرب‌ها است. با ظهور اسلام در شبه‌جزیره‌ی عربستان، عرب‌ها به واسطه‌ی قرآن و کتابت وارد تاریخ شدند. همچنین، با سقوط ساسانیان، ایران از دوران باستان گذر کرد و گام به دوره‌ی اسلامی گذاشت. مردم ایران بعد از الحاق به قلمرو اسلامی، استقلال زبانی و فرهنگی‌شان را حفظ کردند و مانند دیگر سرزمین‌ها، از جمله مصر، در زبان و فرهنگ رسمی عرب‌ها حل نشدند. آن‌ها افزون بر انتقال دانش و راه‌اندازی نهضت ترجمه‌ی علوم از فارسی و یونانی به عربی، در انتقال خلافت از امویان به عباسیان و ایرانی‌سازی آن نقش چشمگیری داشتند. در ابتدای سده‌ی سوم هجری، ایرانی‌ها نخستین مردمانی لقب گرفتند که عَلَم خودمختاری و استقلال از خلافت را برافراشتند. تاریخ‌نگاران درباره‌ی این دوره، نظرات مختلفی دارند. برخی آن را سال‌های سرخوردگی و سکوت ایرانیان می‌دانند و برخی دیگر، سال‌های پرهیاهوی جنبش‌های فکری، عقیدتی و خیزش‌های گوناگون.