بخش پایانی مقاله اسطوره و اسطوره شناسی

به نام خداوند جان و خرد

سلامی چو بوی خوش آشنایی

به پیشگاه همکاران ارجمند و استادان فرهیخته

بخش پایانی اسطوره و اسطوره شناسی

اسطوره و تاریخ

اسطوره و تاریخ را می‌توان دو شق بدیل برای نگریستن به گذشته دانست. نگرش تاریخی، نخست مستلزم تعیین چهارچوبی زمانی و سال‌شمار رویدادها ست و بعد، مقایسۀ روایتهای مختلف. این مقایسه نیز مستلزم وجود خط برای ثبت و ضبط وقایع گذشته است تا بتوان گزارشی منطقی از آنها ارائه داد. ولی جایی که خواندن و نوشتن وجود ندارد یا سواد محدود به عده‌ای انگشت‌شمار است، روایتهای شفاهی چهره‌ای اسطوره‌ای می‌یابند.

حتى در جوامعی که توان خواندن و نوشتن بسیار گسترده است و تاریخ‌نگاری رواج دارد، باز ممکن است نظر بیشتر افراد دربارۀ گذشته مخلوطی از روایتهای موروثی اسطوره‌مانند باشد. مسائل عقیدتی میان پیروان مذاهب یا اید‌ئولوژیهای سیاسی مختلف در بسیاری موارد مبتنی‌بر این‌گونه اطلاعات است. گاه دیده می‌شود که روایتهایی که هرطرف در دفاع از مدعیات خویش بدانها استناد می‌کند، به اسطوره شباهت دارند؛ زیرا نقش آنها عمدتاً توجیه دوستیها و دشمنیهای جاری، بدون توجه لازم به صدق و کذب آنها ست. کسی که بخواهد با توسل به عینیت تاریخی، اعتقادات دو طرف را به محک بزند، ناگزیر در برابر ایمان شبه‌دینی آنان در می‌ماند.

از سوی دیگر، حتى در آثار تاریخ‌نگاران ممکن است جنبه‌های اسطوره‌ای دیده شود. نمونۀ روشن چنین کسان هرودت، مورخ نامدار یونانی، معروف به «پدر تاریخ» است که از نظر بهره‌گیری از روش تاریخ‌نگاری و مقایسۀ اطلاعات ضد و نقیض و ساختن چهارچوبی زمانی برای روایت رویدادها باید مورخ به شمار آید؛ ولی کارش درعین‌حال سرشار از موضوعات و داستانهایی است که از اساطیر یونانی مایه می‌گیرند. گویی به نظر او تاریخ و اسطوره با یکدیگر منافات ندارند و هردو را باید اجزاء طرح عمومی گزارش دربارۀ گذشته شمرد.

مآخذ

بهار، مهرداد، پژوهشی در اساطیر ایران: پارۀ نخست، تهران، ۱۳۶۲ ش؛ گادامر، هانس ـ گئورگ، آغاز فلسفه، ترجمۀ عزت‌الله فولادوند، تهران، ۱۳۸۲ ش؛ نیز:

Bolle, K. W., «Myth: An Overview», ER, vol. X; id. and R. G. A. Buxton, «Myth and Mythology», Britannica, 1995, vol. XXIV; Detienne, M., The Creation of Mythology, tr. M. Cook, Chicago, 1986; id. and J.-P. Vernant, Cunning Intelligence in Greek Culture and Society , Chicago, 1991; Eliade, M., Myth and Reality (Religious Traditions of the World), tr. W. Trask, New York, 1968; id., The Myth of the Eternal Return: Cosmos and History, tr. W. Trask, Princeton, 1971; id., The Sacred and the Profane : The Nature of Religion, tr. W. Trask, San Diego, 1987; Hadas, M., Introduction to Classical Drama, New York, 1966; Harrison, J. E., Prologomena to the Study of Greek Religion, Princeton, 1991; MacIntyre, A., «Myth», The Encyclopedia of Philosophy, ed. P. Edwards, New York/ London, 1967, vol. V; Murry, G., Five Stages of Greek Religion, New York, nd.; Snell, B., The Discovery of the Mind, New York, 1982.

عزت‌الله فولادوند (دانا)

با ارادت

مینا اکبری فراهانی