در 12 می 2009 (22 اردیبهشت 1388)، سند جدید استراتژی امنیت ملی روسیه که روشن کننده چارچوب‌های تفکر و رفتار امنیتی روسیه تا سال 2020 (1399 شمسی) است به امضای مدودف، رئیس جمهور روسیه رسید. این سند که توسط شورای امنیت ملی روسیه به ریاست «نیکلای پاتروشف «تهیه شد، تکمیل کننده سند استراتژی‌های امنیت ملی پیشین روسیه است. اهمیت انتشار این سند در چیست و چه استنباط‌هایی در چشم‌اندازی استراتژیک می‌توان از آن داشت؟
سند جدید در مرحله اول بیانگر اعتماد به نفس بیشتر روسیه به امنیت خود و گذر از دوران پیشین است که در آن چالش‌های امنیتی، تمامیت ارضی روسیه را خدشه‌دار می‌کرد. توضیح آنکه در سند 1997 استراتژی ملی روسیه، تمرکز خاصی برحرکت‌هایی بود که تمامیت و یکپارچگی سرزمینی روسیه را در معرض خطر قرار می‌داد. در سند جدید، این حس برجسته است که روسیه دوره قبل را پشت‌سر گذاشته و با اعتماد به نفس امنیتی، آینده‌ای را برای خود ترسیم می‌کند که در آن روسیه بازنگری جهانی با اتکاء به ذخایر انرژی و همچنین اقتصاد خود است.
محوریت یافتن اقتصاد در تأمین ملی یکی دیگر از ویژگی‌های این سند است. به یک تعبیر، اقتصاد شاید برجسته‌ترین عنصر در نگاه نوین امنیتی را در برمی‌گیرد. مدرن‌سازی اقتصادی، تکیه بر نوآوری و خلاقیت، تمرکز بر قدرت رقابتی اقتصاد روسیه، اجزاء به هم پیوسته رفتار اقتصادی این کشور قلمداد شده که نهایتاً ارتقاء سطح استانداردهای زندگی مردم روسیه را هدف قرار می‌دهد. این نگرش در روسیه نسبتاً جدید است.
اما در این میان در ایجاد ارتباط بین اقتصاد و امنیت، نقش انرژی در سند استراتژی امنیت ملی روسیه تا سال 2020، محوری و مرکزی است و حتی از آمادگی برای به‌کار بردن نیروی نظامی برای حفاظت از منابع انرژی سخن گفته شده است. به‌عبارت دیگر، روسیه از طریق نردبان انرژی می‌خواهد نه فقط امنیت خود را تأمین کند، بلکه جایگاهی عمده‌تر در مناسبات جهانی پیدا کند، این بخش از سند، حساسیت‌های برخی از محافل غربی را برانگیخته است. به نظر «رومان کوپچینسکی) «RomanKupchinsky «، در نشریه «مانیتور روزانه تحولات اورآسیا «Eurasia Daily Monitor مورخ 18می (28 اردیبهشت) انعکاس یافته، این نوعی باجگیری از دیگران توسط حلقه محدود پوتین، مدودف و گازپروم (نهاد اصلی انرژی روسیه) قلمداد می‌شود که بر کرملین مسلط هستند.
ابعاد غیراقتصادی سند استراتژی امنیت ملی روسیه تا سال 2020 نیز درخور تعمق است. موضوع رابطه با آمریکا جایگاه برجسته‌ای در این سند فکری ـ اجرایی دارد و در مجموع به آمریکا در این سند به‌صورت دو وجهی نگریسته شده است.
وجه اول، نگاه اقتصادی، مخصوصاً به مهم‌ترین تشکل امنیتی آمریکا محور یعنی ناتو است. این سند از توسعه ناتو به شرق و آنچه که نقش جهانی ناتو است، انتقاد می‌کند. همچنین نسبت به برنامه توسعه دفاع موشکی آمریکا موضع دارد. به‌علاوه با رفتار آمریکا در جهت دست‌یابی به برتری هسته‌ای نیز نقدآمیز برخورد شده است.
اما وجه دوم نگاه به آمریکا، مشارکت جویانه است. در سند جدید استراتژی امنیت ملی روسیه ذکر شده که روسیه در پی مشارکت استراتژیک با آمریکاست و در سال‌هایی که در پیش است، روسیه در این مسیر حرکت خواهد کرد. دو وجه نگاه به آمریکا در سند جدید امنیتی روسیه، نشانگر پیچیدگی مدیریت عنصر آمریکا در مناسبات بین‌المللی امنیتی برای مسکو است.
در ورای تمامی تغییرات و دگرگونی‌ها، سند استراتژی امنیت ملی روسیه تا سال 2020 گرایش کهن روسیه به ایفای نقشی جهانی را روشن می‌کند. روسیه همیشه این گرایش را داشته و در زمانی که شوروی یکی از دو ابرقدرت جهانی بود، این نقش را ایفا کرده است. اما در دوران بعد از فروپاشی، نه فقط ایفای چنین نقشی امکان پذیر نبود، بلکه روسیه تحقیر استراتژیک شد، ولی به‌مرور ابتدا روسیه از نظم درونی به سامان رسید، سپس در مناطق اطراف موضع خود را محکم کرد و در حال حاضر به‌قول «کاراگانوف «، رئیس شورای سیاست خارجی و دفاعی روسیه، در مقاله منتشر شده در 24 دسامبر 2008 روزنامه «روسیسکا یاگازتا «، روسیه بر عقده‌های حقارت سال 1980 تا 1990 غلبه کرده و طبقه حاکم روسیه به تعبیر او، بیش از پیش احساس اعتماد به نفس پیدا کرده است.
در 12 می 2009 (22 اردیبهشت 1388)، سند جدید استراتژی امنیت ملی روسیه که روشن کننده چارچوب‌های تفکر و رفتار امنیتی روسیه تا سال 2020 (1399 شمسی) است به امضای مدودف، رئیس جمهور روسیه رسید. این سند که توسط شورای امنیت ملی روسیه به ریاست «نیکلای پاتروشف «تهیه شد، تکمیل کننده سند استراتژی‌های امنیت ملی پیشین روسیه است. اهمیت انتشار این سند در چیست و چه استنباط‌هایی در چشم‌اندازی استراتژیک می‌توان از آن داشت؟
سند جدید در مرحله اول بیانگر اعتماد به نفس بیشتر روسیه به امنیت خود و گذر از دوران پیشین است که در آن چالش‌های امنیتی، تمامیت ارضی روسیه را خدشه‌دار می‌کرد. توضیح آنکه در سند 1997 استراتژی ملی روسیه، تمرکز خاصی برحرکت‌هایی بود که تمامیت و یکپارچگی سرزمینی روسیه را در معرض خطر قرار می‌داد. در سند جدید، این حس برجسته است که روسیه دوره قبل را پشت‌سر گذاشته و با اعتماد به نفس امنیتی، آینده‌ای را برای خود ترسیم می‌کند که در آن روسیه بازنگری جهانی با اتکاء به ذخایر انرژی و همچنین اقتصاد خود است.
محوریت یافتن اقتصاد در تأمین ملی یکی دیگر از ویژگی‌های این سند است. به یک تعبیر، اقتصاد شاید برجسته‌ترین عنصر در نگاه نوین امنیتی را در برمی‌گیرد. مدرن‌سازی اقتصادی، تکیه بر نوآوری و خلاقیت، تمرکز بر قدرت رقابتی اقتصاد روسیه، اجزاء به هم پیوسته رفتار اقتصادی این کشور قلمداد شده که نهایتاً ارتقاء سطح استانداردهای زندگی مردم روسیه را هدف قرار می‌دهد. این نگرش در روسیه نسبتاً جدید است.
اما در این میان در ایجاد ارتباط بین اقتصاد و امنیت، نقش انرژی در سند استراتژی امنیت ملی روسیه تا سال 2020، محوری و مرکزی است و حتی از آمادگی برای به‌کار بردن نیروی نظامی برای حفاظت از منابع انرژی سخن گفته شده است. به‌عبارت دیگر، روسیه از طریق نردبان انرژی می‌خواهد نه فقط امنیت خود را تأمین کند، بلکه جایگاهی عمده‌تر در مناسبات جهانی پیدا کند، این بخش از سند، حساسیت‌های برخی از محافل غربی را برانگیخته است. به نظر «رومان کوپچینسکی) «RomanKupchinsky «، در نشریه «مانیتور روزانه تحولات اورآسیا «Eurasia Daily Monitor مورخ 18می (28 اردیبهشت) انعکاس یافته، این نوعی باجگیری از دیگران توسط حلقه محدود پوتین، مدودف و گازپروم (نهاد اصلی انرژی روسیه) قلمداد می‌شود که بر کرملین مسلط هستند.
ابعاد غیراقتصادی سند استراتژی امنیت ملی روسیه تا سال 2020 نیز درخور تعمق است. موضوع رابطه با آمریکا جایگاه برجسته‌ای در این سند فکری ـ اجرایی دارد و در مجموع به آمریکا در این سند به‌صورت دو وجهی نگریسته شده است.
وجه اول، نگاه اقتصادی، مخصوصاً به مهم‌ترین تشکل امنیتی آمریکا محور یعنی ناتو است. این سند از توسعه ناتو به شرق و آنچه که نقش جهانی ناتو است، انتقاد می‌کند. همچنین نسبت به برنامه توسعه دفاع موشکی آمریکا موضع دارد. به‌علاوه با رفتار آمریکا در جهت دست‌یابی به برتری هسته‌ای نیز نقدآمیز برخورد شده است.
اما وجه دوم نگاه به آمریکا، مشارکت جویانه است. در سند جدید استراتژی امنیت ملی روسیه ذکر شده که روسیه در پی مشارکت استراتژیک با آمریکاست و در سال‌هایی که در پیش است، روسیه در این مسیر حرکت خواهد کرد. دو وجه نگاه به آمریکا در سند جدید امنیتی روسیه، نشانگر پیچیدگی مدیریت عنصر آمریکا در مناسبات بین‌المللی امنیتی برای مسکو است.
در ورای تمامی تغییرات و دگرگونی‌ها، سند استراتژی امنیت ملی روسیه تا سال 2020 گرایش کهن روسیه به ایفای نقشی جهانی را روشن می‌کند. روسیه همیشه این گرایش را داشته و در زمانی که شوروی یکی از دو ابرقدرت جهانی بود، این نقش را ایفا کرده است. اما در دوران بعد از فروپاشی، نه فقط ایفای چنین نقشی امکان پذیر نبود، بلکه روسیه تحقیر استراتژیک شد، ولی به‌مرور ابتدا روسیه از نظم درونی به سامان رسید، سپس در مناطق اطراف موضع خود را محکم کرد و در حال حاضر به‌قول «کاراگانوف «، رئیس شورای سیاست خارجی و دفاعی روسیه، در مقاله منتشر شده در 24 دسامبر 2008 روزنامه «روسیسکا یاگازتا «، روسیه بر عقده‌های حقارت سال 1980 تا 1990 غلبه کرده و طبقه حاکم روسیه به تعبیر او، بیش از پیش احساس اعتماد به نفس پیدا کرده است.